Cultuurverschillen - Directe en indirecte communicatie

Low context en high context communicatie

Hoe zeg je wat je vindt?
De hogeschool waar ik geregeld opdrachten voor doe, heeft een internationale studierichting. Al het lesmateriaal is in het Engels en ook de voertaal tijdens de colleges en projecten is Engels. De opleiding trekt hierdoor veel buitenlandse studenten aan, die merendeels uit Azië en Afrika komen. En zoals gebruikelijk in het Nederlandse onderwijssysteem, werken de studenten in projectgroepen. Aan het eind van elk semester worden de groepen niet alleen beoordeeld op het resultaat van het project, maar ook op de onderlinge samenwerking. Feedback geven en krijgen is een essentieel onderdeel van de studie. Omdat ik het onderdeel Cultural Diversity geef, ben ik altijd benieuwd hoe die samenwerking verloopt.

Wederzijdse ergernissen
Wat mij opvalt is het verschil in communicatie tussen Nederlandse en Aziatische studenten. Een paar jaar geleden was de vaak gehoorde klacht van Nederlandse studenten dat ze van hun Aziatische medestudenten nooit een rechtstreekse reactie op vragen of opmerkingen kregen.

"Ze lachen heel vriendelijk, maar aan het eind van een gesprek weet je nog steeds niet of de boodschap is overgekomen en of ze bijvoorbeeld inderdaad de gevraagde veranderingen in een verslag gaan aanbrengen. Ik word er soms helemaal gék van! Ik denk vaak dat ze het Engels niet helemaal begrijpen en daarom probeer ik mijn vragen kort en simpel te stellen, maar dan krijg ik soms helemaal geen reactie meer."

Ik kan het deze student niet kwalijk nemen dat hij zo reageert. Zijn reactie heeft te maken met de manier waarop we in Nederland communiceren.: duidelijke bewoordingen gebruiken en zonder omwegen tot de kern van de zaak komen. Er wordt niet voor niets geadviseerd om in woord en geschrift de KISS-regel toe te passen: Keep It Short and Simple.

In mijn gesprekken met de Aziatische studenten kwam naar voren dat ze zich vaak aangevallen voelden. Ze waren (en zijn) nog steeds hoogst verbaasd dat er zulke directe vragen gesteld worden en dat er bovendien van hen meteen een antwoord wordt verwacht.

"De Nederlandse studenten zijn vaak zo ongeduldig en geven mij niet de tijd om over een antwoord na te denken. Ik snap heus wel wat ze bedoelen, maar het is niet beleefd om zo rechtstreeks te vragen en te antwoorden."

De Aziatische studenten zijn bovendien vaak geshockeerd wanneer studenten hun docenten op heel directe manier aanspreken of zeggen dat ze iets niet snappen.

"Als je zegt dat je iets niet snapt, bedoel je eigenlijk dat de docent het niet goed heeft uitgelegd en daardoor lijdt hij of zij gezichtsverlies."

Communicatie in context
De ergernis van zowel de Nederlandse als Aziatische student ligt in het verschil van communiceren. In sommige culturen leer je al op jonge leeftijd om gezichtsverlies bij een ander te voorkomen. Dat kun je doen door die ander niet openlijk met zijn fouten of zwakheden te confronteren.

Door de boodschap in vriendelijke en soms wat vage bewoordingen
 te verpakken, 'lees' je tussen de regels door wat er aan de hand is en kun je,  zonder te kijk te zijn gezet, je fouten of handelingen herstellen.

Deze indirecte manier van communiceren wordt vaak impliciet genoemd, met andere woorden, de context van de situatie geeft aanwijzingen over hoe je je op de juiste manier moet gedragen en wat er van je verwacht wordt. Daar hoef je niet veel woorden voor te gebruiken, maar je moet wel een antenne hebben om de boodschap goed te interpreteren.
Deze indirecte manier van communiceren wordt ook wel high context communication genoemd.

In culturen met een expliciete, directe communicatiestijl - low context communication - is het van belang om de boodschap en situatie met veel woorden uit te leggen en toe te lichten. De boodschap moet duidelijk zijn. Overgebleven twijfel bij de ontvanger wordt weggenomen door de boodschap met evenveel of andere woorden nog eens te herhalen. Je hebt geen antenne nodig om te begrijpen wat er bedoeld wordt.

De Iowa State University heeft met de twee bekers het verschil tussen beide communicatiestijlen op heel duidelijke manier geïllustreerd. Op de high context beker staat helemaal niets vermeld omdat er wordt aangenomen dat iedereen de situationele context wel snapt dat je je aan een beker met hete koffie of thee kunt branden als je niet oplet. Op de low context beker staat voor alle zekerheid nog een waarschuwing afgedrukt: Caution, this beverage may be very hot. De Amerikaanse cultuur is dus duidelijk low context, niet alleen door het voorbeeld van deze beker, maar ook door de vele - soms onzinnige - waarschuwingen die op de handleidingen van hun producten staan.

Tijden en culturen veranderen. Scholen en bedrijven zijn zich gelukkig steeds meer bewust van communicatiestoringen en ruis door cultuurverschillen en zoeken ook steeds meer naar manieren om de juiste toon te vinden. Bovendien kun je door je inzichten in communicatiemanieren van je - culturele - doelgroepen, de interactie via je (social) mediakanalen daarop aanpassen.

Heb je zelf ook voorvallen van miscommunicatie door cultuurverschillen meegemaakt?